ეკოლოგიური პრობლემები ავჭალაში

ავჭალაში მეტად მწვავედ დგას ეკოლოგიური პრობლემები. მათ შორის აღსანიშნავია ატმოსფეროსა და წყლის რესურსების დაჭუჭყიანება, სამრეწველო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენებით გარემოს დანაგვიანება, ტყის ფართობის შემცირება,რკინიგზისგან გამოწვეული პრობლემები,შემოვლითი რკინიგზის ხაზი და სხვა.

119-ე სკოლა.

უპირველეს ყოვლისა,გადასაჭრელია დანაგვიანების და გამწვანების პრობლემა.
ავჭალისა და სოფელი გლდანის გამყოფი გორა ამ მხრივ ცუდ მდგომარეობაშია. იგი დანაგვიანებულია. ამასთან,თანდათანობით იშლება და საფრთხეს უქმნის სოფელი გლდანის მოსახლეობას და ავჭალის 119-ე სკოლას. გორაზე თანდათანობით იმატებს ჭაობები და თუ   სასწრაფოდ არ დაირგება ნერგები და არ გასუფთავდება გორა, ფატალურ შედეგებამდე მივალთ. რამოდენიმე თვის წინ უკვე დაემუქრა საფრთხე 119-ე სკოლას, 2 კვირიანი გაწმენდითი სამუშაოების შედეგად სკოლამ ფუნქციონირება განაგრძო,თუმცა დღეს იგი მაინც საფრთხის წინაშეა.

რიგით მეორე პრობლემას წარმოადგენს შემოვლითი რკინიგზა. ,,თბილისის შემოვლითი რკინიგზის” პროექტი გულისხმობს თბილისის ცენტრალური ნაწილში

(სადგურ დიდუბედან სადგურ ნავთლუღამდე მონაკვეთი) არსებული რკინიგზის ხაზის გაუქმებას და შემოვლითი სარკინიგზო ტრასის აშენებას თბილისის ზღვის მიმდებარე ტერიტორიაზე. პროექტს ახორცილებს სახელმწიფო კომპანია - შ.პ.ს. ,,საქართველოს რკინიგზა”. შემოვლითი რკინიგზის გაყვანის გამო ავჭალის სააგარაკო

შენების პროცესში და შემდგომ

დასახლების  მცხოვრებლების ნაწილი გაასახლეს, ნაწილს კი ლიანდაგიდან 20-50 მეტრში მოუწევთ ცხოვრება. დღესდღეობით პროექტი შეჩერებულია,თუმცა თუ იგი ამოქმედდება,ავჭალის მოსახლეობა ეკოლოგიური კატასტროფის წინაშე დადგება,რადგან ყოველდღიურად მოუწევთ გადატანილი ნედლი ნავთობის სუნისა და გამოყოფილი გაზის ზემოქმედების ქვეშ ყოფნა,გარდა ამისა გამოიწვევს ხმაურს.ამასთან მატარებლების მოძრაობისას გამოცემული ვიბრაცია პრობლემას შეუქმის შენობა-ნაგებობებს. ამავე დროს,წვიმიან ამინდში წყალი რეცხავს იმ ნაშალ მასალას,რომლითაც აგებულია  სალიანდაგო ხაზის მიწაყრილი და სავალი ნაწილი ტალახის მასით იფარება.ხოლო მიმდებარე ტერიტორიაზე მცხოვრებ    მოსახლეობას უწევს დაბინძურებულ გარემოში ყოფნა.

დღეს,ავჭალაში ყველაზე საშიშ ეკოლოგიურ პრობლემას ქმნის ცენტროლიტში მდებარე ცემენტის ქარხანა. 2010  წელს „კავკაზ ცემენტმა“ დაარსა შვილობილი კომპანია „კავკაზ ცემენტ ჯორჯია“ და დაიწყო ბეტონისა და ნედლეულის წარმოება, ქარხანა მდებარეობს ანდრონიკაშვილის ქუჩაზე.  მტვერი, რომელიც ცემენტის დამუშავებისას გამოიყოფა, მოსახლეობის ჯანმრთელობას სერიოზულ საფრთხეს უქმნის. გახშირებულ ყელის ტკივილსა და ფილტვების პრობლემებს ცემენტით მოწამვლას უკავშირებენ. აქაურებს ხშირად აწუხებთ თავის ტკივილი და გულის რევის შეგრძნება, თუმცა მწვავე

ტოქსიკური ნიშნები ჯერ არ აღენიშნებათ. გარდა მტვრისა, აწუხებთ ხმაური, რომელიც მუშაობისას ისმის, საწარმო კი მუშაობს შეუსვენებლად, ხშირად - ღამითაც. როგორც ამბობენ, ხმაურით გამოწვეული უძილობა მათში გაცილებით სერიოზულ დაავადებებს იწვევს, თუმცა მტვერი, გარდა დაავადებისა, პრობლემებს უქმნის დიასახლისებსაც; შეუძლებელია სარეცხის გარეთ გაფენა, შეუძლებელია სახლებში მტვრის გამოლევა. ცემენტის მტვერს უკავშირებენ მცენარეების გახმობას, უნაყოფობას. მოყვანილი ბოსტნეული, რაღა თქმა უნდა, ეკოლოგიურად სუფთა აღარ არის. ავჭალაში რამოდენიმეჯერ უკვე ჩატარდა აქცია ქარხნის წინააღმდეგ,თუმცა მხოლოდ იმას მიაღწიე რომ  ორი წელია, ფილტრის გამოყენება დაიწყო, რაც ცემენტის გადამუშავების დროს გამოყოფილ მტვერს რამდენიმე მეტრით მაღლა ტყორცნის და მხოლოდ ამის შემდეგ იფანტება ჰაერში. ასე რომ, ეს მტვერი ისევ მოსახლეობას “უბრუნდება”, ოღონდ ქარხნიდან ცოტა მოშორებით, დაახლოებით სარაჯიშვილის მეტროს სადგურის მიმდებარე ტერიტორიაზე, შესაბამისად, უფრო მეტ საფრთხეს ქმნის და უფრო მეტი ადამიანის სიცოცხლეს აზიანებს. გადაჭრის გზად,ერთადერთი ქარხნის მოსახლეობისგან მოშორებით გადატანა მიგვაჩნია,რადგან ქარხანა ნებისმიერ შემთხვევაში ყოველთვის პრობლემას შეუქმნის მოსახლეობას. (ვიდეო მასალა იხილეთ აქ: http://news.ge/ge/news/story/66331-avchalis-mosakhleoba-tsementis-qarkhnis-gadatanas-moitkhovs )

ეს და სხვა მრავალი პრობლემები დიდი ხანია,რაც გადასაჭრელია,თუმცა ჯერ-ჯერობით არაფერი არ გვარდება.იმედს ვიტოვებთ,რომ უახლოეს მომავალში ავჭალის მოსახლეობასაც მიხედავენ.

ავჭალის ბუნებრივი პირობები და რესურსები

• ავჭალის მდებარეობა / რელიეფი

          ავჭალა მდებარეობს თბილისის ჩრდილოეთით, საგურამოს ქედის მთისწინეთისა და გარე კახეთის ზეგნის ჩრდილოეთ ნაწილში, მდ. მტკვრის მარცხენა ნაპირის ტერასაზე, ზღვის დონიდან   440 მ. რელიეფურად ავჭალა წარმოადგენს მდინარე მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე, კერძოდ II ტერასაზე გაშენებულ დასახლებას, რომელიც ძირითადათ მესამეული (უმეტესად მიოცენის) დანალექებითაა აგებული,
 მაგრამ ასევე გვხდება ძველი ქანებიც და უფრო ახალგაზრდაც. აქ გავრცელებულია ოლიგოცენ-შუანიოცენის ასაკის თაბაშირიანი თიხები და ქვიშაქვები. საგურამო-იალნოს ქედის მთისწინები აგებულია ფერადი თიხით, ქვიშებით და კონგლომენატებით. რელიეფში აღსანიშნავია ძველი დანალექი ქანები, რომელიც ადრეული

პერიოდისათვის მტკვრის ხეობას წარმოადგენდა. ტაქსტონიკური სტრუქტურები რელიეფში მკვეთრად არის გამოხატული, ისინი მეტწილად დაფარულია ალვანური ნალექებით. ავჭალის მიმდინარე ტერიტორიაზე გავრცელებულია ყავისფერი, რუხი ყავისფერი და ალვანური ნიადაგი. აქ წარმოდგენილია ქვედა მთის ტყის ლანშაფტი.   განსხვავებული რელიეფია მტკვრის მარცხენა ნაპირეთში. აქ არის მაღალი მთებიდა ქედები. ოროგრაფიის ძირითად ელემენტს დაბალი სერები, გორაკ– ბორცვები, ვაკე ტერიტორიას წარმოადგენს, ერთ ერთი ადგილი საგურამო და იალნოს განედური ქედებია, რომელიც ავჭალას ესაზღვრება( მთა ზედაძენი – 1178 მ, საგურმოს მთა - 1386 მ, ვიბისი - 1471 მ, იალნო - 1875 მ. ) რომელთა ქვემო ფერდობები და მთისწინეთი აქ ერთიანდეება. ქედების კალთები საკმაოდ ციცაბოა და დანაწევრებულია მრავალი პატარა მდინარეებითა და მშრალი ხევებით.

            მტკვრის მარცხენა ნაპირეთში ყურადღებას იქცევს ახალგაზრდა ფხვიერი დანალექით დაფარული, 500-550 მეტრამდე აბს. სიმაღლის,ბრტყელძირიანი ავჭალის ვაკე, ტერიტორია რომელიც მტკვრის ძველი ხეობიი, სადაც გაშენებულია გლდანი, გლდანის  მასივი , მუხიანი, ზემო და ქვემო ავჭალის დასახლებები.

•  ჰავა

          თბილისისა და მისი მდებარეობის ჰავა საკმაოდ ნაირფერია. აქ  ჰავა მშრალია, ამის მიზეზად ითვლება ქედები, რომლებიც ეღობებიან ნოტიო ჰაერის მასებს. აორთქლება ჭარბობს მოსულ ნალექების რაოდენობას.ამოტომ ზაფხული ცხელი და მშრალია. ივნისში ჰაერის ტემპერატურა შეადგენს +24,4-ს ხოლო იანვრის +0,9-ს. აბსოლუტური მინიმუმი -11 გრადუსიდან –17 გრადუსამდე ეცემა. სეზონების მიხედვით ზამთრის საშუალო ტემპერატურაა 0,8 გრადუსი, ზაფხულის 10,4 გრადუსი, ზაფხულის 21,7 გრადუსი, ხოლო შემოდგომის 12,6 გრადუსი. ნალექების საშუალო რაოდენობა 540 მმ - ს ტოლია. ნალექების მაქსიმუმი მაისშია ( 78 მმ-დან 149 მმ-მდე).  ყველაზე მშრალი თვე იანვარია, როცა ნალექების რაოდენობა 19-39 მმ 

    ფარგლებში მერყეობს.ავჭალის ტერიტორიაზე თოვლის საფარი იქმნება და თანაც რამოდენიმე დღით. თოვლიანი დღეების რიცხვი ავჭალაში საშუალოდ18-19 დღეს უდრის.       პირველი თოვლი დეკემბრის დასაწყისში მოდის, ხოლო უკანასკნელი მარტის ბოლოს. ავჭალაში ჰავის დახასიათების დროს უნდა აღინიშნოს წვიმის მოსვლის თავსხმური თვისება, რომელსაც ადგილი აქვს მაისისა და ივნისის თვეში, თუმცა მათი ხანგრძლივობა დიდი არ არის. ასეთ წვიმებბს ავჭალისათვის ზოგჯერ ზიანი მოაქვთ, ირგვლივ მდებარე მთების ფერდობებიდან წამოსულ ღვარცოფს და ნიაღვარს, რომელსაც წყლის მიმღები კოლექტორები ვერ ატარებენ, წყალი ქუჩაში მდინარეებათ იღვრება, ანგრევს ქუჩებს იჭრება საცხოვრებელი ბინების სარდაფებში და ბაღ-ბოსტნებში. ისაც ხდება რომ, წვიმას ერთვის ელჭექი და ზოგჯერ სეტყვაც მოსდევს, რომელიც აზიანებს სასოფლო სამეურვეო კულტურას.         

ჰავის მნიშვნელოვანი ფაქტორია ღრუბლიანობა, საგურამო-იალნოს ქედის სამხრეთ კალთაზე - ავჭალაში, ის სიმაღლის მ
ატებასთან ერთად იზრდება, საერთო მოღრუბლობის მაქსიმუმი ზამთრის დასასრულსაა, ხოლო მინიმუმი აგვისტოში. აქვე კლიმატის ცვალებადობაში მთავარ როლს გაბატონებული ქარები ასრულებენ. წლის განმავლობაში გაბატონებულია ჩრდილო დასავლეთის ქარები რომელიც მტკვრის დინებას ემთხვევა და შესაბამისად ანიავებს „გაჭუჭყიანებულ“ ჰაერს. ავჭალაში ხშირად იცის ძლიერი ქარები 15 მ/წმ. ქარის სიხშირე-სიმძლავრეზე მეტწილად გავლენას ახდენს რელიეფის ხასიეთი, ამიტომ ქარები ხშირიცაა და მძლავრიც. ვიზუალური დაკვირვებით ქარი განსაკუთრებულად მძლავრია მტკვრის ხეობაში „თექვსმეტსართულიანების“ უბანში. ქარები დადებითად მოქმედებს ჰაერის განიავებაზე, ზაფხულობით კი სასიამოვნო შეგრძნებას იწვევს უბნის მცხოვრებლებში. 

ჯამური რადიაცია–118 კკლ/სმ კვ.   რადიაციულ ბალანსი – 53 კკალ/სმ კვ.   ქარის საშუალო წლიური სიჩქარე- 2,2 მ/წმ.  ჰაერის საშუალო ტემპერატურაა – +12,8 გრადუსი. ნალექების დღეთა რიცხვი – 94 დღეა.  ჰაერის საშვალო წლიური შეფარდებით სინოტივე – 66 %-ია.     აორთქლება – 491 მმ.   აორთქლიანობა – 1079 მმ.   სეტყვიანი დღეთა რიცხვი– 1,3.   ჭექა - ქუხილიანი დღეთა რიცხვი – 37.  ნალექების რაოდენობა 600 მმ.

• ბუნებრივი რესურსები

   ავჭალის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა კავშირშია მიკროკლიმატურ და რელიეფურ პირობებთან. მისი ტერიტორიისათვის ძირითადი არტერია მდ. მტკვარია, რომელიც სამხრეთ-აღმოსავლეთისაკენ მიედინება, შემდეგ კვეთს თრიალეთის ქედს. მდ. მტკვრის ნაპირებზე  ძირითადათ ვითარდება ჭალის ტყეები. იგი თავის განშტოებებით აჩენს კუნძულებს, რამოდენიმე პატარა კუნძული ავჭალის ტერიტორიაზეა, რომლებიც წყალდიდობის დროს მთლიანად იფარება. მტკვარი შერეული საზრდოების მდინარეა, რომელიც იკვებება თოვლის დნობით, წვიმისა და მიწის ქვეშა ნალექებით. წყალდიდობა ახესიათებს გაზაფხულზე და ზაფხულის დასაწყისში, რადგან მის აუზში ადგილი აქვს თოვლის დნობას და ხშირ წვიმებს. შემოდგომაზე ხანდახან იცის წყალმოვარდნები. მეტად დიდია მტკვრის მნიშვნელობა როგორც ავჭალისათვია ასევე მთლიანად თბილისისათვის, მასზე აგებულია „ზაჰესი“, რომელიც მონაწილეობს ქალაქის ელექტროენერგიით უზრუნველყოფაში. იგი ასრულებს სანიტარის როლს- ხელს უწყობს ჰაერის განიავებს. სამწუხაროდ ბოლოხანებში საგანგაშო მდგომარეობაა მდ. მტკვაზე მისი დაბინძურებით. მეცნიერები და საზოგადოება ძალისხმევას არ იშურებს რათა გამოასწოროს მტკვრის პრობლემა. ხშირია დაბინძურებული მტკვრის გაწმენდა. ავჭალაში მდინარე მტკვარს ერთვის რამოდენიმე ხევი, რომლებიც  წვიმის დროს დიდდებიან და საფრთხეს უქმნიან ადგილობრივ მოსახლეობას, მათ შორისაა გლდანის ხევში მომდინარე პატარა მდინარე გლდანულა, რომელიც საგურამოს ქედის სამხრეთ კალთაზე იღებს სათავეს ზღვის დონიდან 1180 მეტრის სიმაღლიდან და მემართება ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან სამხრეთ-დასავლეთით და ქვემო ავჭალასთან უერთდება მტკვარს, ზემო დინებაში, დაახლოებით სოფელ მამკოდის ზემოთ, იგი ლელუბნის სახელს ატარებს , ამ მონაკვეთზე ის ვიწროა და ტყითაა შემოსილი, მდინარის შუა და ქვემო დინებაში გლდანის ხეობა ვრცელია, რიყით, ხრეშით, სილით და თიხით მოფენილი. ზემო ავჭალისა და „ზემკის“ უბნებს შორის მიედინება გვინდაძის ხევი და ისევე როგორც მდინარე გდანულა სათავეს იღებს საგურამოს ქედიდან და მდ. მტკვარს უერთდება. გაზაფხულზე როდესაც თოვლი იწყებს დნობას და როცა ჭარბი ნალექია ეს პატარა მდინარეები დიდება და მოსახლეობისათვის საშიში ხდება.

•  ფლორა და ფაუნა 

ავჭალაშ გავრცელებულია ტყის ყავისფერი და ყორმალი ნიადაგები, თბილისის მიდამოებში ფარტოდ არის გავრცელებული ჯაგეკლიანი სტეპები. ზედა საზღვარი 750-800 მეტრია. საგურამო-იალნოს  ქედები ტყეები შექმნილია მუხის, რცხილისა და ტიფლისაგან. იზრდება ჯაგრცხილა, თხილი, შინდი . საგურამოს ქედის ტყე განიცდის კოლხური ფლორის გავლენას. მტკვრის სანაპიროზე გავრცელებული იყო ჭალის ტყეები, რომელბის შედგებოდა ვერხვით, ტირიფით, თხილით . გვხვდებოდა მხვიარა მცენარეები: კატაბარდა, სვია. დღეისათვის ჭალა გაჩეხილია და უკავია ბაღებს და ბოსტნებს.

ცხოველებიდან ვხვდებით ტყეში მგელს, მელას, ტურას, ლერწმისკატას, მაჩვს, ზაზუნას, კურდღელს, კვერნას,დედოფალას. ფრინველებიდან აქ  გავრცელებულია ყვავი, შოშია, ჩიტბატონა, სკვინჩა, გულწითელა, შაშვი. მტკვარი მდიდარია თევზით: ორაგული, შამაია, ხრამელი, სალამურა, ქაშაყი.

•  სასარგებლო წიაღისეული 

     ავჭალა ცნობილია საამშენებლო მასალით: ხრეში, ღორღი და სილა. ღომელიც გამოიყენება საგზაო და საბინაო მშენებლობაში. ყურად საღებია ავჭალის კვარცის საბადო. იგი ორ უბანზე მოიპოვება ზემო ავჭალასა და გლდანში. ამჟამად ბუნების დაცვის მიზნით საბადოს ექსპლუატაცია არ წარმოებს. ავწალის ფარგლებში ასევა განვითარებულია ლიოსისებური თიხები, რომელიც ადრიდანვე იყო გამოყენებული აგურისა და კრამიტის დასამზადებლად. მის მიდამოებში კერამიკული თიხის  რამოდენიმე საბადო იყო, რომელიც ძირითადში აგურის წარმოებისათვის მოიპოვებოდა. სოფელ ავჭალის ქალაქთან შეერთების შემდეგ ეს საბადოები დაიხურა და მათიექსპლუატაცია აღარ წარმოებს.

32-ე ბიბლიოთეკა

32-ე ბიბლიოთეკის შესასვლელი. 

ავჭალის 32-ე ბიბლიოთეკა გაიხსნა 1956 წელს.

ბიბლიოთეკა მდებარეობს ქ.თბილისის გლდანი-ნაძალადევის რაიონის ავჭალის დასახლებაში ლიბანის ქ.#1. ბიბლოთეკის ფართობი 100კვ/მ-ია. ბიბლიოთეკა შედგება ორი განყოფილებისაგან, ფონდის საცავი და საკითხი დარბაზი. წიგნადი ფონდი შეადგენს 30000.აგრეთვე ბიბლიოთეკაში არის კატალოგი : ანბანური და სისტემატური. ბიბლიოთეკა ეხმარება მკითხველს რათა გააცნოს ბიბლიოთეკაში არსებული კატალოგისა და ლიტერატურის სახეები.

ბიბლიოთეკა ეხმარება ყოველწლიურად 1000-ზე მეტ მკითხველს და  მასზე გასცემს 2000-ზე მეტ ბეჭდურ ერთეულს.

ბიბლიოთეკას მჭიდრო ურთიერთობა აქვს დასახლებაში არსებულ დაწესებულებებთან, მათ შორის საბავშვო ბაღთან. აგრეთვე 118-ე , 119-ე, და 120-ე სკოლებთან, ადგილობრივ და ტოლვილ მოსახლეობასთან. 

ბიბლიოთეკა თანამშრომლობს სარაიონო და საქალაქო ბიბლიოთეკებთან. მკითხელებთან ეწყობა საუბრები მათთვის საინტერესო თემებზე.

ბიბლიოთეკაში სულ ირიცხება 1020 მკითხველი, მათ შორის ბავშვები 551 , 16 წლის ზევით 435, დამსწრეთა რაოდებობა 1500 , სულ გაცემულია 16075 ბეჭდური ერთეული.
ყოველწლიურად ბიბლიოთეკაში იმართება ლიტერატურული საღამოები. აღსანიშნავია საბიბლიოთეკო ცხოვრებაშიპირველად ჩატარებული მკითხველის საიუბილეო საღამო რომელიც 1995 წელს გაიმართა.ამ ღონისძიების ინიციატორები გახლდნენ წიგნის მოყვარულთა საზოგადოების რაიონული გამგეობა  ( თავჯდომარე  ინეზა  ღვალაძე  )   და 32-ე ბიბლიოთეკა .

სამკითხველო დარბაზი . 

#32 ბიბლიოთეკა არის პროფილის მიხედვით უნივერსალური ფონდის მქონე. ეს ბიბლიოთეკა დაკომპლექტებულია საბავშვო და მოზრდილთა ლიტერატურით. მოიპოვება ყველა სახის ლიტერატურა. ემსახურება ბიბლიოთეკა: იურისტებს,ბავშვებს, პედაგოგებს,  მედიცინის მუშაკებს, პენსიონერებს და ა.შ. 

დღესდღეობით ბიბილიოთეკაში 20 000 წიგნი ირიცხება გარდა ქართულ ენოვანისა,არის რუსული და სხვადასხვა ენოვანი წიგნებიც. ფონდების დაყოფა ხდება ასაკობრივი ნიშნის მიხედვით. ბიბლიოთეკის მომავალ გეგმებში შედის: დაკომპლექტება უახლესი ლიტერატურით, ინვენტარით, კომპიუტერის შემოტანა, ახალ-ახალ საღამოებში მონაწილეობის მიღება, სხვადასხვა დაწესებულებებთან აქტიური მუშაობა,განსაკუთრებით სკოლებთან და ლიცეუმებთან.

ავჭალის ქუჩები და უბნები

                                                                  „ წოპრონა“



                                                   

„ქვედა უბანი“

                                                               "რევოლუცია"

„ბარისახო“  

 „ჭრებალო“

დასახლებები.

1. გეოლოგების.

2.მეფუტკრეობის.

3. ზაჰესის.

4. ზემო ავჭალის.

5. დაჩები.

6. ზემკა.

7. ცენტროლიტი.

8. ქვემო ავჭალის.

9. შემპანიურის.

10. ჩაის.

11. კონიაკის.

12. პატარა გლდანის

                                                                    ქუჩები

1. ავჭალის  (ზაჰესის).

2. ანდრონიკაშვილის ( ზემო ავჭალა ).

3. ბარალეთის ( ზემკა, ცენტროლიტი ).

4. ბარისახოს ( ზემო ავჭალა ).

5. ბაღნარის ( ქვემო ავჭალა ).

6. ბიჭვინთის ( ზემო ავჭალა ).

7. გაგრის ( ზემკა )

8. ენერგეტიკოსების (ზაჰესის).

9. ვარდევანის ( ზემო ავჭალა ).

10. ზარზმის  ( კონიაკი, ჩაი, შამპანიური)

11. ზაჰესის ( ზემო ავჭალა ).

12. თავისუფლების  (ზაჰესის).

13. ილორის  ( კონიაკი, ჩაი, შამპანიური)

14. იპ. ივანოვის ( კონიაკი, ჩაი, შამპანიური)

15. კასკადის (ზაჰესის).

16. კაჭარავას ( პატარა გლდანი )

17. კეცხოველის (ზაჰესის).

18. ლაზოს ( ქვემო ავჭალა ).

19. ლიბანის ( ცენტროლეტი ).

20. მეხუთე ( ქვემო ავჭალა ).

21. მშვიდობის (ზაჰესის).

22. პლატინის (ზაჰესის).

23. რევოლუციის ( ზემო ავჭალა ).

24. რიონის ( ქვემო ავჭალა ).

25. სარაჯიშვილის გამზირი ( კონიაკი, ჩაი, შამპანიური, ქვემო ავჭალა ).

26. სკოლის ( ზემო ავჭალა ).

27. სხვიტორის ( ზემო ავჭალა ).

28. უწერის ( ზემო ავჭალა ).

29. ფოცხიშვილის ( ქვემო ავჭალა ).

30. ყაზბეგის (ზაჰესის).

31. ყუშიტაშვილის ( ზემო ავჭალა ).

32. შუშის ( ქვემო ავჭალა ).

33. ჩიქვანაიას ( ზემო ავჭალა ).

34. მ. წერეთელის ( ქვემო ავჭალა ).

35. წინამძღვრიშვილის (ზაჰესის).

36. ჭიჭინაძის (ზაჰესის).

37. ჭრებალოს ( ზემო ავჭალა ).

38. ხანძთელის ( ზემო ავჭალა ).

39. ხევძმარის ( კონიაკი ).

40 ხეჩუაშვილის ( ზემო ავჭალა ).

ნახატების ავტორი: თამილა გზირიშვილი

ავჭალის ეკლესიები

იოანე ნათლისმცემლის ტაძარი

 მდინარე მტკვრის მარცხენა ნაპირზე კოშკის ახლოს კლდოვან ფლატეზე გადმოცემით ვინმე ბარნაბე ლომიშვილისა და მაშინდელი მრევლის მეშვეობით ააგო ტაძარი, რომელსაც იოანე ნათლისმცემლის სახელი ეწოდა.1742 წელის 7ივნისს იოანე ნათლიცმცემლის შობის დღეს , ტაძარი აკურთხა თვით საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა ნიკოლოზმა. დიდი ზარზეიმით აღინიშნა ტაძრის კურთხევა. იოანე ნათლისმცემლის ტაძარი აშენებულია ძველი ქართული ტაძრების სტილზე, იგი ერთ ნავიანია, 5X10 მეტრის მართკუთხა ფორმისაა, აღმოსავლეთიდან საკურთხეველს მომრგვალებული ფორმა აქვს, დატანებული აქვს ორი სარკმელი, სამხრეთიდან დატანებულია კარები. იმავე წელს მოხდა საშინელი მიწის ძვრა, ვახუშტი ბატონიშვილის სიტყვებით „ამ ხანთა შინა შეიქმნა ძვრა საშინელი ორმოცი დღე და ღამე ქვეყანა ირყეოდა. დიდი საშინელება შეიქმნა, ქვეყანა-რყევისაგან აღარ დადგა. კახეთს, ალავერდს საყდარი დაიქცა, იალბუზის მთები ბევრ ადგილს გადმოიქცა და მრავალი სული მოსახლე კაცი შიგ მოიტანა, ქართლში მრავალი შენობა დაიქცა.“ ახლად ნაკურთხ იოანე ნათისმცემლის ტაძარში შესასვლელი ნაწილი ჩამოინგრა, შევიწროვდა კართან მისასვლელი ადგილი. 1742 წელს მეფემ თეიმურაზ II სამეფოში ათვალიერებდა მიწისძვრის დანგრეულ ადგილებს, მოინახულა დაზიანებული კოშკი , ილოცა იოანე ნათლისმცემლის ტაძარში და მცხეთას გაემართა. იოანე ნათლისმცემლის ტაძრის რესტავრაცია მოხდა 1990 წელს თეიმურაზ ტუღუშისა და ქეთევან ქელაფთარის უდიდესი ძალისხმევით და მონდომებით. როდესაც პატარა ტაძარმა ხალხი ვერ დაიტია აქვე ტაძრის ეზოში იოანე ნათლიმცემლის მშობლების წმინდა ზაქარიასი და მართალი ელისაბედის სხელობის ტაძრის მშენებლობა დაიწყო 2000 წლის სექტემბერში და დასრულდა 2001 წლის 7 ივნისს, აშენდა თვითონ მრევლის ძალისხმევითა და მონდომებით. 1994 წლიდან აქ მოქმედებს დედათა მონასტერი. ტაძარს ჰყავს სამი მოძღვარი: ტაძრის წინამძღოლი დეკანოზი მამა რევაზი ( სიხარულიძე ), დეკანოზ მამა მიქაელი ( ანდრიაძე ), მღვდელი მამა გურაი (ბერძული)
               წელიწადის ნებისმიერ დროს მორწმუნებს იზიდავს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის სასწაულ მოქმედი წყარო, რომელი საიდან იღებს სათავეს არავინ იცის. ზაფხულში ცივი, ზამთარში თბილი. საიდან აღარ მოდიან მლოცველები რწმენით მიახლოებული იკურნებიან დაავადებებისგან.

ავჭალის წმ. ქეთევანის სახელობის ტაძარი

        თბილისში არსებულ მრავალი ტაძრიდან ერთ-ერთია ავჭალის წმ. ქეთევანის სახელობის ტაძარი. ეს ტაძარი თავდაპირველად იოანე ნათლისმცემლის სახელობისა იყო და აგება ავჭალის მოსახელეობის ინიციატივით, დაიწყო XIX საუკუნის დასაწყისში, უსახსრობის გამო მშენებლობა გაჭიანურდა და დასრულდა საუკუნის ბოლოს. ავჭალის გავლით საგურამოში მიდიოდა ილია ჭავჭავაძე, მშენებარი ტაძრით დაინტერესებულა და საკუთარი წვლილიც შეუტანია მის დამთავრებაში. ეკლესიის ერთ-ერთი წინამძღვარი ყოფილა ნიკიფორე კანდელაკი, რომელსაც ტაძრის ტერიტორიაზე საკვირაო სკოლა ჰქონდა გახსნილი,მას ღთვისმსახურებაში ეხმარებოდა დიაკონი გიორგი. ტაძრის ამჟამინდელი მოძღვარია მამა გიორგი ( რაზმაძე ).  კომუნისტური რეჟიმის დამყარების შემდეგ, ტაძრის ფუნქციონირება შეწყდა. იგი ჯერ საწყობად, შემდეგ კინო-თეატრად, ბოლოს ბიბლიოთეკად გადაკეთდა. ერთ დროს მასში მილიციის ოთახი ფუნქციონირებდა. კუმუნისტების გადავარდნის შემდეგ ხალხის სურვილით ტაძრიდან ბიბლიოთეკა გაიტანეს და ტაძარი საქართველოს საპატრიარქოს გადასცეს. მისი აღდგენა დაიწყო 1997 წელის ნოემბერში და მის აღდეგენაში ყველაზე აქტიური მონაწილეობა მიიღო ამავე ტაძრის მრევლმა. 1998 წლის 21 მარტს ჯვარისთაყვანისცემის წინა დღეს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქის ლოცა-კურთხევით ტაძარი რუის-ურბნისის მთავარეპისკოპოსმა იობმა აკურთხა. აღსაიშნავია რომ 21 მარტს აღნიშნავს დიდმოწამე ქეთევან დედოფლის ხსენების დღეს. ამჟამად ტაძარი ჯვარ-გუმბათოვანია. აღდგენითი სამუშაობის ჩატარების დროს ხეები გაკაფეს, ერთ-ერთ მათგანის მერქანში აღმოჩნდა აბო თბილელის ჯვრის ანალოგიური გამოსახულება. ეს გადანაჭრები ტაძარშია დაბრძანებული. ამჟამად ქეთევან წამებულის ტაძარში უამრავი სიწმინდეა დაბრძანებული;

ქეთევან წამებულის, წმ გიორგის, კლიმენტი რომის პაპის, ევდოკიმე ვატოპედალის, იოანე ოქროპირის, ბასილი დიდის, საბა გამწმენდელის, კვირიკეს , ივლიტას, იოანე ნათლისმცემლის, წმ. მარინეს წმინდა ნაწილები, ღვთიშობლის კვართის ,,უფლის საფლავის ლოდის და იმ ღრუბლის ნაწილი რომელიც ჯვარცმულ ქრისტეს პირზე მიადეს. სინას მთის ქვა, რომელზედაც ყოველ მხრიდან მაყვლის ბუჩქია გამოსახული, ხის ნაწილი, რომელზეც ზაქე იყო ასული,დიმიტრი თესანოკელის მირონი, პანტანასას „ყოველთა დედოფლის“ ხატი, რომელიც XVIII საიკუნის ხატის ასლია. მასთან ლოცვით მრავალი ადამიანი განკურნებულა ავთვისებიანი სიმსიმნისაგან. პანტანასას ასლი ჩამოაბრძანეს საქართველოში 2004 წლის 3 სექტემბერს. ქეთევან წამებულის ტაძარში დასვენებულია ივერის ყოვლადწმინდა ღვთიშობლის ხატის ასლი, რომელსაც მირონი სდიოდა, ეს სასწაული დაიწო 1999 წლის 31 დეკემბერს. ღამისთევის მსახურებაზე.მირონი სდიოდა ჯვარცმასაც, რომელიც აღმართულია გოლგოთის მთიდან ჩამოტანილ ლოდზე. ტაძარში დაბრძანებულია ღვთიშობლის ხატი, რომლის წინ ქეთევან დედოფალი ლოცულობდა სიცოცხლის ბოლომდე. ხატს მიაგნეს საფრანგეთში, მოლაპარაკებისა და დიდი ძალისხმევის შედაგად ხატი საქართველოში ჩამოაბრძანეს. საქართველოში ჩამობრძანებისას ხატს ცრემლი გადმოუგორდა. მისი კვალი ახლაც ატყვია ღმრთისშობლის თვალებს. ქეთევან წამებულის სახ. ტაძრის ეზოში კიდევ ორი ეკლესიაა. ერთი იოანე ოქროპირის, ბასილ დიდის და გრიგოლ ღვთისმეტყველის, ხოლო მეორე – სერაფიმ საროველის სახელობის.

საკულტო ნაგებობის ნანგრევები 

             ვინაიდან ავჭალის მახლობლად მდებარეობდა მრავალი პატარ-პატარა სოფლები, საგურამო იალნოს მთაზე აგებული იყო საკულტო ნაგებობა, რომელიც მტრის მრავალი შემოსევებისგან დაინგრა. XIX საუკუნეში მაშინდელ მოსახლეობამ არ იცოდა თუ რის ნანგრევები იყო, მათ  ეგონათ, რომ ას ნანგრევები ეკუთვნოდა რომელიმე სალოცავს. ამიტომ გადაწყვიტეს აეგოთ წმ. პეტრეს სახელობის ტაძარი. ტაძრის მშენებლობა დასრულდა 1815 წელს, რომელიც დღესაც ამაყად გადმოჰყურებს ზემოდან ავჭალას და მის მფარველად ითვლება, იგი მთელი ავჭალის სალოცავია. აქ უცხოვრია და უმოღვაწია ვინმე ბერს გაბრიელს (ლომიშვილს) რიმელიც ატარებდა წირვა ლოცვას.
         წმინდა პეტრე მოციქულის ტაძარი მესამე ტაძარია მსოფლიოში. ერთ-ერთი მათგანი რომშია, სწორედ იქ იჯდა საპყრობილეში ჯაჭვებით დაბმული პეტრე მოციქული, რომელიც იესომ თავის ღვთიური ძალით იხსანა, გისოსები აქთ-იქით გასწია და მოციქულმა თავის დაღწევა შესძლო. ეს მოხდა 29 იანვარს, ამიტომ რომშიც და საქართველოშიც ას დღე ჯაჭვთა თაყვანისცემის დღთაა წოდებული.

ავჭალის წმინდა პეტრე მოციქულის ჯაჭვთა
თაყვანისცემის მამათა მონასტერი

        ქეთევან წამებულის სახ. ტაძრის მოძღვარმა მამა გიორგიმ და ტაძრის მრევლმა წერილი გააგზავნა ვატიკანში, სადაც წმ. პეტრეს ჯაჭვებია დასრძანებული, რომ თბილისშიც არის წმ. პეტრეს ჯაჭვთ თაყვანისცემის ტაძარი, შემდეგ მიმართეს რომის ტაძრის მოძღვარს, ხანგრძლივი მოლაპარაკების შემდეგ ჯაჭვის სამი ნაწილი ჩამობრძანეს და წმინდა პეტრემოციქულის ტაძარში დააბრძანეს.
       ყოველი წლის 29 იანვარს  ავჭალაში იმართება დიდი საეკლესიო დღესასწაული. ამ დღეს ყველა ავჭალელი თავისა სტუმრებთან ერთად მიემართება მაღლა მთაზე წმინდა პეტრე მოციქულის  სახელობის ტაძრისაკენ. იქ მოილოცავემ შემდეგმ უკან ბრუნდებიან და შუაღამემდე იმართება საერო ზეიმი.

წმ. პეტრე მოციქულის
ჯაჭვები.რომი.

     1907 წელს ილია ჭავჭავძის დაკრძელვის დღეს თბილისისაკენ მომავალ პროცესიას ავჭალელებიც შეგებებიან აი რას წერს გაზეთი „თბილისი“ 1987 წელის 29 აგვისტოს ნომერში „მუხად გვერდზე, რკინის ხიდთან მთელს ზემო ავჭალას მოეყარა თავი. ყველა აქ იყვნენ; მოხუცი, ახალგაზრდა, სოფლის დედაკაცები, ინტელიგენტები. სასოფლო სკოლის მასწავლებელ წვიმაძის მეთაურობით. ამათ ის იყო ზემო ავჭალაში პანაშვიდი გადაეხადათ და ეკლესიიდან პირდაპირ მუხადგვერდზე ამოსულიყვნენ.“

კოშკი ზემო ავჭალაში

ავჭალასთან , მდინარე მტკვარზე, ხელსაყრელო ფონი იყო, რითაც მტრები მათ შორის ლეკი მოთარაშეებიც სარგებლობდნენ. XVIII საუკუნის დასაწყისში 1724 წელს მტრისგან თავდასაცავად მტკვრის გაყოლებაზე სოფელ დიდუბემდე ციხე-კოშკები აუშენებიათ, სულ  12. მათგან 11 მთლიანად დაინგრა ისე, რომ მათი კვალი არსად დარჩა. მხოლოდ ერთი ავჭალაში ახლაც დგას ვახტანგ ლომიშვილის საკარმიდამო ეზოში. აღნიშნულ კოშკს მიწისძვრისა და დიდძალი ნალექებისაგან დროთა განმავლობაში ჩამოეშალა ცალი მხარე. რესტავრატორებმა გაწმინდეს ჩამოშლილი ქვა-ღორღისაგან, გაანთავისუფლეს აღსადგენი ადგილი და აღმოაჩინეს რომ კოშკს საძირკველი საერთოდ არ ჰქონია. რაც მეტად გასაკვირია. კოშკი დგას იდეალურად მოსწორებულ ადგილას ათი მეტრის დიამეტრის უსაძირკვლოდ, კედლების სისქე ორი მეტრია, კოშკის საერთო სიმაღლე 15 მეტრი. იგი შედგება სამი სართულისაგან. სართულები ერთიმეორეს უკავშირდება კედელში დატანებული კიბით. მეორე სართულზე არის ბუხარი კედელში დატანებული ბოლსადენი არხით. პირველ და მეორე სართულებზე დატანებულია სათოფურები. მესამე სართულზე ქონგურებია სათოფურებით, სადაც ძირითადათ იმყოფებოდნენ მეომრები-დამცველები.
ძირითადათ სოფელი ავჭალა ამ კოშკის ირგვლივ იყო გაშენებული.ერთერთი გადმოცემის თანახმად ზემოდ ხსენებულ კოშკსა და იქვე მდებარე იოანე ნათლისმცემლის სახელობის ეკლესიას საიდუმლო გვირაბი აკავშირებთ, რომლის კარიც ეკლესიის საკურთხევლში მდებარეობს. მტრის მოულოდნელი იერიშების დროს ტაძარში წირვა- ლოცვაზე მყოფი ხალხი ამ გვირაბის მეშვეობით კოშკს აფარებდა თავს . თუმცა რესტავრაციისას მსგავსი ვერაფერი აღმოაჩინეს და ეს ინფორმაცია მცდარი აღმოჩნდა.
ჩვენ გავესაუბრეთ იმ ოჯახის უფროსს, რომლის ეზოშიც  ეს კოშკი იდგა. მან საჭირო ინფორმაცია მოგვაწოდა.
- რას გვეტყვით ამ კოშკის შესახებ?
- როგორც ჩემი ბაბუისგან გამიგია, ეს კოშკი ააშენეს მეჩვიდმეტე საუკუნეში და მტრის შემოსევებისას ხალხი თავს აფარებდა. მეოცე საუკუნეში ჩემი წინაპრების თაოსნობით ჩაუტარდა რესტავრაცია და დაუბრუნდა პირვალნდელი სახე. 
- ამჟამად ვის საკუთრებაშია ეს კოშკი?
- როგორც დანარჩენი სხვა ისტორიული ძეგლები, ეს კოშკიც კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს ეკუთვნის. 
კოშკი ამჟამად კარგ მდგომარეობაშია და შეუძლია დააკმაყოფილოს დამთვალიერებელთა ცნობისმოყვარეობა,თუმცა დღეს იგი უკვე მის გვერდით მდებარე იოანე ნათლისმცმემლის სახელობის ტაძარს ეკუთვნის.კოშკი ჩაკეტილია და მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში აღებენ,პირველ სართულზე განთავსებულია ტაძრის საწყობი. 

118-ე საჯარო სკოლა

ჩვენი სკოლა სოფელ ავჭალის სკოლის ბაზაზე შეიქმნა. წერა-კითვის გამავრცელებელი სახოგადოების მიერ, გამოგზავნილი 16 წლის ლიზა წვიმაძის ხელმძღვანელობით, 1895  წელს დაარსდა სოფელ ავჭალის სკოლა. ის თავდაპირველად
სოლომონ ბერიტაშვილის სახლის ერთ ოთახში ფუნქციონირებდა და მეცადინეობას რამოდენიმე  მოსწავლე ესწრებოდა. სკოლა 4 წლიანი იყო, იგი 1943 წელს დაიშალა. მოსწავლეთა რაოდენობის გაზრდის გამო საჭირო გახდა სკოლისთვის შენობა აეგოთ.
გასაბჭოების  შემდეგ თავად ბაზლიძის სახლში გაიხსნა ავჭალის საშუალო სკოლა. მისი ხელმძღვანელი იყო მირიან დოლიძე, იგი შეცვალა აკაკი ფოჩხუამ, მისი ფრონტზე გაგზავნის შემდეგ სკოლას ხელმძღვანელობდა ბიჭიკო სიმონია.
1950 წელს ავჭალაში შეიქმნა ამიერკავკასიის მნიშვნელობის ლითონკონსტრუქციების ქარხანა, მის აგრშემო დასახლებულ ტერიტორიას ეწოდა "ზემკა" თანდათანობით ხდებოდა მოსახლეობის ზრდა და შესაბამისად იმატებდა მოსწავლეთა კონტიგენტი. ავჭალის საშუალო სკოლა იყო პატარ და ვერ იტევდა მოსწავლეთა დიდ რაოდენობას, რაც გახდა, მიზეზი 1954 წელს აშენებულიყო ზმეკაში 118-ე საშუალო სკოლა. სკოლის პირველი დირექტორი იპოლიტე ბერაძე იყო .
სკოლას პროფილი განსაზღვრული ქონდა, 1987 წლიდან სკოლაში ინტენსიურად ისწავლებოდა გერმანული ენა. გერმანელი კოლეგები ულრიკე რაინტანცი და ჰაინერი ბური გარკვეული წლების მანძიულზე მუშოაბდნენ ჩვენს სკოლაში. ჩვენი მსოწავლეები მონაწილეობდნენ გერმანული ენის ცოდნის დამადასტურებელ სერთიფიკაციის კონკურსშიდ ა წარმატებებსაც აღწევდნენ. კერძოდ, 1990 წელს  სკოლამ მიიღო მოწვევა გერმანიის ქალაქ საარლუსუდან შედგა ჯგუფი 15 მოსწავლის ოდენობით , რომელიც ერთი თვით გერმანიაში გაემგზავრა.
118-ე საჯარო სკოლამ ფეხი აუწყო განათლების რეფორმას და ამის შესაბამისად პედაგოგიური კოლექტივის ცხოვრება რადიკალურად შეიცვალა . სკოლაშ განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა სწავლებას და სწავლის ხარისხის ამაღლებას, მოსწავლეთა ნიჭის და უნარის განვითარებას.
ჩვენი სკოლა, სადაც დღესდღეობით 1096 მოსწავლე სწავლობს , თბილისის ღირსეულ სკოალთა შორის თვ;ება სრულიად დამსახურებულად. 118-ე საჯარო სკოლამ შეძლო შეენარჩუნებინა საკუთარი ხელწერა: ქვეყანასათანე რთად გაუძლო პოლიტიკურ და სოციალურ კოლიზიებს, საქმიანობის ერთადერთი სურვილით დაბლა არ დაეშვა ილიას დროშა .
იმედია ჩვენი სკოლა არც მომავალში დაკარგავს თავის ავტორიტეტს .

•  ავჭალაში ასევე მდებარეობს 119-ე, 120-ე საჯარო სკოლები.